Itinerario de 3 días

Tes por diante tres días nos que coñecerás o cativador destino Barbanza-Arousa. Unha variada e rica oferta que destaca polo seu patrimonio cultural e natural que converterá a estadía neste destino nunha experiencia inesquecible.

Día 1

Empezarás o día no municipio da Pobra do Caramiñal. Trátase dunha vila mariñeira pero que tamén posúe unha magnífica estampa de montaña que é onde empeza o percorrido de hoxe.  Logo, dirixirasche ata o próximo pobo de Ribeira e terminarás o día xunto ao faro de Corrubedo arroupado polo asubío dun  enfurecido mar.

O mirador de A Curota será o punto de inicio do roteiro xa que, situado a máis de 500 metros de altura, permite obter unha visión global do Barbanza- Arousa, converténdoo no lugar máis idóneo  para a presentación da comarca. Na subida serás recibido polo monólito de Valle-Inclán, soado escritor  moi relacionado co concello pobrense e que tantas veces gozou  destas vistas.

Á chegada, presentaranse diante túa os catro municipios que visitarás durante estes tres días como son Ribeira, A Pobra do Caramiñal, Boiro e Rianxo, unidos pola espectacular Sierra do Barbanza (que dá nome á comarca) e como non, divisarás desde o alto, a espectacular  Ría de Arousa. Este brazo de mar penetrándose na costa fai que estas augas, máis tranquilas e aptas para o marisco, sexan realmente fértiles. Tanto é así, que podes observar o gran parque de bateas de mexillóns que exerce un gran peso sobre a economía da zona.

Como saberás, as rías son unha das formacións xeolóxicas que mellor definen a Galicia e que segundo conta a tradición, son o resultado de que Deus pousase as súas mans sobre Galicia unha vez que terminou de crear o mundo.

Para a tradición cristiá, a ría de Arousa tamén foi testemuña do traslado do corpo do Apóstolo Santiago en barca desde o porto de  Jaffa (Israel)  ata as terras de Padrón, feito que se coñece co nome de “a  Traslatio”. Pódesche transportar ao século I d. C e imaxinar esa gran barca de pedra trasladando os restos mortais do Apóstolo, entrando pola boca da ría e seguindo o seu camiño ata chegar ao río Ulla e desde aquí proseguindo río arriba ata chegar á  actual vila de Padrón.

Pero a ría de Arousa non sempre foi un lugar tranquilo xa que, sufriu numerosos ataques ao longo da historia e dado que, ademais tratábase da boca entrada por mar ao sepulcro do apóstolo Santiago, convertíana nun punto defensivo contra multitude de ataques marítimos por parte de viquingos,  sarracenos, piratas e corsarios máis tarde.

Observarás tamén a Illa de Sálvora, que xunto co seu arquipélago rochoso, forma parte do Parque Nacional Marítimo Terrestre das Illas Atlánticas. Trátase dunha illa de lenda e fantástica historia, tanto é así, que se a visitas, unha das primeiras cousas que verás será o monumento dunha sirena.

E cal será a explicación á relación de  Sálvora con este ser  mitológico?

Pois entre varias lendas, unha delas trata sobre o cabaleiro  Roldán, que chegou a esta illa escapando da batalla de  Roncesvalles e foi aquí onde coñeceu a unha misteriosa moza que saía do mar. Esta resultou  ser nin máis nin menos que unha sirena á que este chamou Mariña e coa que tivo un fillo iniciándose así a liñaxe dos Mariño. O apelido continúa sendo a día de hoxe bastante común en toda a comarca e no pasado formou parte da nobreza galega. Aínda as súas heráldicas están moi presentes en moitas das fachadas de importantes edificios que salpican toda a comarca.

En fronte a  Sálvora tamén tivo lugar un tráxico naufraxio como foi o do vapor- correo Santa Isabel  coñecido como o “Titanic galego” no ano 1921. É curioso o dato de que esta mesma embarcación, fose construída pensando no desafortunado final que sufrira o Titanic pola mesma época, a fin de evitar traxedia similar.  Pero o temporal que sacudía as costas galegas non perdoou e o suceso saldouse con máis de 200 mortos.

O 2 de Xaneiro, os habitantes de  Sálvora saíron coas súas humildes embarcacións, as dornas, ao rescate dos  náufragos, conseguindo rescatar a máis de medio centenar de sobreviventes. Neste caso, as heroínas foron tres mulleres que conseguiron salvar as vidas destas persoas gañándose o nome das heroínas de  Sálvora e ás que se lles puxo o seu nome aos hórreos que a día de hoxe consérvanse na illa.

Outro interesante miradoiro é o coñecido como a Pedra da Ra desde onde poderás  atisbar a entrada da boca da ría e todo o conxunto que conforma o Parque Natural de Corrubedo. Destaca a Duna de Corrubedo, as súas lagoas de Carregal e  Vixán e a máis coñecida das súas praias como é a Praia do Vilar.

A relación co Apóstolo Santiago volve aflorar, ademais de estar a ver a entrada da boca da ría por onde navegaría a barca do Apóstolo, conta a lenda que o mesmo atravesou co seu cabalo a enseada de Corrubedo nun espectacular salto que ía desde o monte da  Cidá (a escasos metros do miradoiro) ata Corrubedo, quedando as súas pisadas gravadas nas pedras. A día de hoxe coñécese unha dela como a pedra de Santiago.

Pero quizais a lenda máis universal asociada ao parque natural sexa a que o relaciona coa cidade de Valverde, tamén coñecida como a “Atlántida Galega”.  Segundo esta, baixo a lagoa de Carregal estaría mergullada a cidade de Valverde. Relatan as xentes do lugar que nun día claro aínda se poden ver no fondo da lagoa trábelas das casas e as  argollas de bronce onde amarrábanse antigamente os barcos.

Desde aquí te dirixirás a Ou  Carreiro De Aguiño. Aguiño, é un dos exemplos de aldeíñas que viven da pesca, de aí, o seu monumento ao mariñeiro que poderás ver no seu porto.

Ou  Carreiro Trátase dunha pasarela que posúe a peculiaridade de que se vai penetrando no mar á vez que conecta un grupo de illotes rochosos. Sitúase no lugar onde se produce o encontro entre as  indómitas augas do océano e as mansas augas da ría.

Outro gran reclamo de Ribeira é como non,  a duna de Corrubedo. Che  sobrecogerán as súas dimensións debido a que, chega a alcanzar os 20 metros de altura e 1.3 quilómetros de lonxitude.

Aquí volvemos facer referencia á Atlántida  xa que, para algúns, a antiga cidade de Valverde, estaría sepultada por esta gran duna no canto de ser ser asolagada baixo as augas da lagoa de Carregal.

O dolmen de Axeitos, é outro  atrayente  icona  que visitarás. Trátase dun monumento  megalítico de máis de 6.000 anos de antigüidade que se sitúa nun tranquilo monte na aldea de Bretal. Como saberás, a mitoloxía galega é moi extensa e existen multitude de lendas asociadas a todo tipo de restos arqueolóxicos xa sexan petróglifos, dolmens/dólmenes ou castros e onde uns seres mitológicos chamados mouros e mouras que viven debaixo da terra e posúen grandes tesouros e riquezas, sempre adoitan ser os protagonistas das mesmas. De feito este dolmen tamén se coñece co nome da Pedra do Mouro.

Danse as seguintes explicacións sobre a etimoloxía popular do nome de Bretal, unha delas conta que un un bispo ao pasar do megalito de Axeitos dixo mirando para el: Non quero “Ver-tal”. Este tipo de restos arqueolóxicos sempre foron considerados polo cristianismo como lugares de culto pagáns, polo que a repulsa cara a eles vese presente en moitas das historias asociadas aos mesmos.

A próxima parada será a villa de Corrubedo. Dando un paseo polas súas estreitas  callejuelas, descubrirás un entrañable pobo pesqueiro intimamente ligado ao mar e onde te sentirás acompañado polo asubío do vento e o balbordo das súas augas.

Diferenciarás entre outras embarcacións, a tradicional dorna, tan arraigada á cultura dos pobos mariñeiros de Ribeira.

Foi introducida nas Rías Baixas, probablemente como copia a menor escala do  drakar durante as frecuentes invasións viquingas que pretendían asediar Santiago de Compostela na Alta Idade Media.

Hai datos para pensar que anterior ao século  XII, o mariñeiro galego soubo adaptar a tecnoloxía nórdica aos seus intereses, creando unha embarcación difícil de superar na súa funcionalidade, facilidade construtiva e economía de materiais, e ata os nosos tempos chegounos co que parecen ser variacións mínimas.

Unha das festas máis coñecidas de Ribeira é precisamente a festa en honra á Dorna que celebra cada 24 de xullo. Esta fai referencia a unha  bonita historia  que relaciona ao pobo coa súa embarcación máis emblemática. Os seus principios naceron cun carácter solidario para recadar fondos para entregar a aquelas familias máis humildes  para proporcionarlles un medio de ingresos a través da pesca.

Xa como colofón final, achegase ata o faro de Corrubedo para gozar dun  indeleble atardecer, será a mellor forma de finalizar o día.

Cando o mundo da navegación decidiu ir máis aló e non guiarse só pola navegación de cabotaxe, naceu a necesidade da creación de sinais de iluminación que fixesen reconocibles as costas, nacendo así os faros. A palabra faro provén de  Pharo, unha illa situada en fronte á cidade de  Alejandía, onde se construíu unha das setes marabillas do Mundo Antigo como foi o faro de Alexandría que data do ano 279 a. C

O noveno en iluminar as costas galegas foi o faro de Corrubedo no 1853. A súa localización sorprenderache e comprenderás porqué fíxose tan necesario dada a complexidade desta costa Atlántica onde se daban numerosos naufraxios. Aínda que ás veces tamén resultou ser un tanto traizoeiro xa que a descoordinación con outros  faros como o de Fisterra, o das illas Cíes ou  Sálvora, deu lugar a algunha que outra confusión, como sucedeu seguramente no caso do naufraxio do transatlántico Santa Isabel fronte á illa de  Sálvora. Este suceso  fixo que se cambiase a luz branca que emitía ata o momento o faro de Corrubedo por unha luz vermella, o que lle valeu para que o denominasen “o faro comunista”.

Como segundo dise, en Corrubedo, unha vez posto o sol aínda resta unha hora máis de luz, dispoñerás de tempo suficiente para recrearche deste  embravecido e  hipnótico panorama.

Día 2

Neste día coñecerás máis en profundidade o municipio da Pobra do Caramiñal e tamén un dos lugares máis sensacionais do veciño municipio de Boiro como é a cima da serra do Barbanza.

A Pobra do Caramiñal trátase dunha vila mariñeira  ligada profundamente ao mar,  detalle que poderás comprobar cando chegues á súa zona portuaria  onde diferenciarás os dous portos que tanto representan a día de hoxe para a economía da zona. Trátase do porto de descarga de túnidos (o máis importante de Europa) e o outro destinado ao amarre dos barcos, abrigo  bateeiros que se dedican ao cultivo do mexillón. De aí, que una das industrias máis importantes da zona, sexa a conserveira que se dedica sobre todo ao procesado de mexillón e de  atún.

A relación da Pobra coa industria conserveira vese reflectida na zona do areal, no chamado  barrio dos cataláns chamado así, porque foron eles os que se asentaron neste emprazamento e sementaron o xerme da industria conserveira na zona. Chegaron na segunda metade do s.  XVIII pero foi na segunda metade do século  XIX cando se produce unha gran reactivación da industria. O seu sinal percíbese nos diversos apelidos cataláns que se escoitan a día de hoxe pola vila.

A Pobra, tamén é sinónimo de familias fidalgas como o podemos ver representado a través de grandes de pazos que aínda se conservan, aínda que a maior parte deles sexan privados. Un exemplo diso, poderalo ver na torre Bermúdez que pregoa a prosperidade de Ou Caramiñal no século  XVI e que por herdanza chegou a mans da familia do soado escritor Ramón María do Valle- Inclán, onde residiu. É por iso, que desde o 1981 converteuse na sede do museo do mesmo, onde se exhiben fondos vinculados co dramaturgo.

Sorprenderache ver na súa ornamentada fachada a figura dunha sirena e dun  tritón, outro claro exemplo da relación desta vila co mar e coa lenda e historia da familia dos Mariño.

No parque de Ou Castelo, atoparasche co  cruceiro conmemorativo do Roteiro Xacobeo do mar de Arousa e río  ulla ( Cruceiro da Virxe da Peregrina) que forma parte do  Viacrucis do mar de Arousa e Ulla. Representa a relación destas terras coa peregrinaxe a Santiago e narra mediante os seus gravados o traslado dos restos do Apóstolo Santiago. Antes do século  XIX esta vila estaba divida en dúas poboacións, Ou Caramiñal e A Pobra  do Deán. No fuste pódense ver os dous símbolos das dúas localidades como son a planta da  caramiña (en referencia á vila do Caramiñal) e a cuncha de vieira (en alusión á Pobra  do Deán) e que tras a unión destes pasou a chamarse A Pobra do Caramiñal.

Outro vestixio da relación co mar é a casa  mariñeira, unha das poucas casas tradicionais e tan ben conservadas que quedan aínda en pé na localidade.

Moi preto de aquí e tamén facendo alusión ás peregrinacións poderás ver a igrexa de Santiago  do Deán coa imaxe do Apóstolo Santiago.

A seguinte proposta que se che presenta a continuación é a visita ao río Pedras. Sentirás engulido pola súa exótica e frondosa vexetación, pola humidade penetrante das súas augas e a multitude de cantos rodados presentes en todo o curso do río.

Unha vez observes a contorna que che rodea, igual fáiseche máis crible a lenda sobre este río que narra que San Mauro chegou ao lugar nunha barca de pedra (barca que se identifica cunha roca que aínda se observa ao bordo das piscinas), perseguido polo mouros pero a providencia dispuxo que segundo o santo ía remontando o río, así o ía enchendo de cantos rodados para obstaculizar o paso aos seus perseguidores.

A tranquilidade e as soberbias vistas que che brindará o paseo de Cabío- Ou Xobre, non che decepcionará. Irás bordeando a playa de Cabío, de  turquesas augas e area branca ata chegar ao conxunto histórico de Ou  Xobre. Este está formado pola igrexa, onde obterás unha vista de toda a zona costeira do pobo, vendo o paseo marítimo de lonxe e o porto, por unha fermosa casa reitoral, as ruínas da fachada do convento de San Antonio e o castro da leira  conventual en Punta  Ostreira. Todo iso, situado nunha zona de elevado valor paisaxístico e natural.

Como dato curioso, o paseo marítimo de Cabío foi un dos primeiros que se construíu na comarca e o seu areal o primeiro en adquirir a bandeira azul.

Xa se comentou anteriormente a terra de contrastes na que atopas.  O que se che propón agora, será pasar da beira do mar ao alto da serra do Barbanza, concretamente ao monte Iroite, situado a case 700 metros de altitude, xa no veciño concello de Boiro.  Aquí, ademais de gozar dunhas  sobrecogedoras vistas de toda a ría de Arousa, a de Muros e Noia e dunha típica estampa de montaña, terás o pracer de coñecer algúns dos monumentos  megalíticos máis importantes do noroeste peninsular. Estamos a falar do chamado roteiro das Mámoas e que son o  testemuño dos primeiros habitantes do Barbanza, seis mil anos antes de Cristo. Trátase dunha necrópole  tumular formada por máis  de 30  túmulos funerarios, onde a Arca do Barbanza, o dolmen máis grande de Galicia e A  Casota  do Páramo e  son os máis destacados.

Día 3

Preséntase diante túa o último día nesta inigualable comarca. Visitarás dous enclaves de Boiro como son o pobo mariñeiro de Cabo dá Cruz e os castros de  Neixón para logo dirixirche ata Rianxo onde coñecerás os seus recunchos máis suxestivos para acabar despedindo o día desde o paseo marítimo con vistas á súa espectacular enseada e á serra do Barbanza.

Un bo lugar para empezar o día é no  concello de Boiro, concretamente no pobo chamado Cabo da Cruz, pobo de gran arraigamento e tradición mariñeira. Coñecerás un pouco da súa historia, verás o seu peirao antigo (dos máis antigos da ría),poderás camiñar polas súas estreitas e retortas rúas e percorrer os seus paseos, o de Ribeira Grande ou o de Carragueiros, acompañados sempre polas augas da ría e polas súas praias de area branca.

Pero o que seguramente máis che chame a atención sexa a súa  colorida e divertida fachada marítima que nunca pasa desapercibida. Parece ser que os mariñeiros da zona pintaban as súas casas do mesma cor que lles sobraba de pintar tamén as súas embarcacións, de aí a súa variada gama cromática.

A toponimia sempre lanza moita información interesante sobre calquera lugar e resulta que Cabo dá Cruz pertence á parroquia de castro que ten a súa orixe precisamente no Castro  do  Achadizo. Trátase este de un recinto fortificado da Idade do Hierro cuxos restos se atopan preto do porto.

Falando de castros, os Castros de Neixón serán o seguinte punto ao que che dirixas. Trátase duns dos conxuntos arqueolóxicos da época  castrexa máis antigos de Galicia.  Hai dous,  o Castro Pequeno e o Castro Grande.

A paz que che invadirá ao chegar ao lugar, fará que che transportes a aqueles anos da idade de ferro e que che imaxines como podería ser a vida nesta contorna tan privilexiada.

É este tamén outro lugar asociado aos seres  mitológicos máis coñecidos de Galicia como son os  mouros. Dicíase que vivían aquí, que posuían gran cantidade de tesouros e que ademais construíran un túnel subacuático que uniría o Castro Grande de  Neixón coa outra punta da enseada de Rianxo. Verdade ou non, estoutra das tantas lendas que forman parte do patrimonio inmaterial de incalculable valor para a cultura  castrexa, e que grazas a eles, mantivo latente a curiosidade polo mundo dos castros axudando a dar explicación a estas estruturas das que  non se coñecía a súa existencia.

Despois de falar de Rianxo xa che apetecerá coñecer este novo destino, pois ben, da  costa pasaremos á montaña, concretamente ao Miradoiro da  Muralla. Desde onde contemplarás unhas fabulosas vistas da ría de Arousa e da ría de Muros e Noia. Ademais, tamén gozarás dunha vista panorámica cara ás terras do interior como é Padrón e mesmo, se o día permíteo, poderás distinguir ao lonxe as torres da Catedral de Santiago de Compostela.

Existen teorías que sosteñen que moi probablemente os pequenos núcleos de poboación que se sitúan nas ladeiras de subida ao monte Muralla, proceden de antigos peregrinos francos que estando condenados á morte ou contaxiados de enfermidades infecciosas, eran repudiados pola poboación local e acabáronse instalando en zonas, a priori, nada propicias para vivir, debido ao seu clima máis duro e aos seus grandes pendentes que dificultaban o cultivo de alimentos.

Outro dos lugares con máis encanto do municipio atópase na parroquia de Isorna. Trátase dun enclave historicamente ligado ao río Ulla, río grazas ao cal se formou a ría de Arousa e que divide as provincias da Coruña e Pontevedra. As ánforas  fenicias e espadas mergulladas nel, dannos unha idea dos moitos acontecementos históricos que os que debeu de ser testemuña.

Encamíñache á Punta  do Cabo, onde te atoparás con vistas excepcionais da desembocadura do río Ulla na mesma ría de Arousa e a marxe pontevedresa do río. Se dirixes a vista cara ao interior diferenciarás dous promontorios que se corresponden co monte  Palleiro e o monte dás Cercas.

Nesta mesma localización,  atoparasche cun elemento que nos volve a lembrar que por aquí pasou o corpo sen vida do apóstolo Santiago, estamos a falar dun  cruceiro. Posúe ademais a peculiaridade de pertencer á único Vía Crucis marítimo fluvial que existe.

Entre as dúas bandas da ría e do río repártense ata 17  cruceiros que teñen a súa explicación na conmemoración do percorrido da barca de pedra que trasladaba (de aquí o nome  Traslatio) o corpo sen vida do Apóstolo Santiago, decapitado en Terra Santa e ao que acompañaban na súa milagrosa viaxe os seus dous discípulos predilectos,  Teodoro e  Atanasio.

O río  ulla, significou unha gran fonte de riqueza e florecemento do comercio para os locais dada a súa condición de río  navegable pero tamén foi testemuña de diversas invasións  como as viquingas. Debido a iso, os habitantes de ambas as marxes do río, tiveron que  ingeniárselas para defenderse destes ataques mediante a construción de fortalezas,  e como exemplo diso, río arriba verás na marxe oposta, as Torres de Oeste.

Tamén aquí, desde Isorna, os historiadores cóntannos que precisamente neste lugar, emprazábanse unhas cadeas defensivas entre ambas as beiras que se alzaban ao paso dunha embarcación inimiga para impedir o seu paso e evitar que chegasen a Santiago de Compostela que sempre estaba no punto de mira dos atacantes.

Novamente, volve sorprendernos como a toponimia acompáñanos na historia de cada pobo e é que o monte que mencionaramos antes, o monte  Palleiro (apelativo de palla), chámase precisamente así porque desde o cume, os seus habitantes daban sinais de perigo con  fachos de palla cando atacaban os viquingos. Interesante verdade?

O outro promontorio que mencionaramos antes resaltando coa súa esvelta silueta na paisaxe de Isorna, é o monte de  As Cercas.  Aquí áchanse restos dun antigo asentamento  castrexo, O castro dás Cercas, e que durante a dominación romana tratábase dun dos portos comerciais do imperio.

Como non, sempre que falamos dun castro acompáñalle a súa lenda de  mouros, dise que estes construíran unhas escaleiras no interior do monte para baixar protexidos dos inimigos, a coller auga do Ulla.

A próxima parada será xa no centro da vila mariñeira de Rianxo, terás o pracer de percorrer as súas rúas, o seu porto e coñecer as casas de escritores tan ilustres como foron Manuel Antonio, Rafael Dieste e  Castelao que curiosamente se sitúan na mesma rúa e moi preto unas doutras. Chegarás ata o lugar da  Praciña para coñecer as características casas  do Remo e comprender o austera e sinxela que debeu de ser a vida dos mariñeiros rianxeiros anos atrás. Antigamente, a fachada marítima estaba moi demandada polas xentes do mar para realizar máis comodamente os seus labores, por iso o remo era a medida utilizada para repartirse o terreo destinado á construción da casa.

Xa para ir despedindo o día, un lugar moi especial e de gran encanto é o paseo marítimo que leva ata a  praia dá Torre, desde onde un espectacular  crepúsculo acompañará o teu percorrido. Aquí poderás divisar alén da enseada, a pequena península na que se sitúan os castros de  Neixón  e imaxinarche o túnel que discorrería debaixo destas augas cargadas de misterio.

Ademais terás a sorte de coñecer os restos dunha antiga fortaleza medieval do século  XIII denominada Ou Castelo dá  Lúa e que pertenceu ao primeiro señor de Rianxo chamado Paio Gómez  Chariño.

O nome desta fortaleza ten a explicación nunha romántica  lenda que versa sobre o amor entre dous presos encerrados no castelo, un cabaleiro que se recuperaba das súas feridas en e  unha moza que o axudou a curarse. Unha noite decidiron escaparse nun bote, pero a mala fortuna fixo que fosen avistados polos seteiros que tentaron matar aos  fugitivos. O corpo do cabaleiro recibiu os disparos de tres frechas mentres tapaba á dama pero unha onda fixo que a barca envorcase.

Ao día seguinte, as ondas trouxeron á beira os corpos dos namorados abrazados e foron sepultados aos pés dunha das torres do castelo. Desde entón a fortaleza coñécese como o Castelo dá  Lúa.

Agora que xa coñeces en profundidade do destino Barbanza-Arousa, comprenderás que non hai mellor lugar para resumir o percorrido por esta marabillosa comarca que gozar das vistas á serra do Barbanza e da  fastuosa ría de Arousa. Pódese dicir que se trata das dúas iconas que mellor resumen a historia pasada e presente desta fascinante terra.